नेपालले चिन्‍न नसकेको क्रिप्टोकरेन्सी के हो ?

 कमल धिताल |

कात्तिक ४, २०७८ बिहीबार ८:४४ बजे

काठमाडौँ - विश्व बजारमा 'क्रिप्टोकरेन्सी'को प्रयोग तीव्ररूपमा विस्तार भइरहेको छ । तर नेपालमा भने 'क्रिप्टोकरेन्सी'को कारोबार अवैध मानिन्छ । नेपालमा बेलाबखत अवैधरूपमा 'क्रिप्टोकरेन्सी'को कारोबार भइरहेको बुझिन्छ । सरकारले त्यस्तो कारोबार गर्नेलाई कारबाही गर्नसक्छ । धेरैलाई 'क्रिप्टोकरेन्सी'को बारेमा जानकारी नहुनसक्छ । हामीले 'क्रिप्टोकरेन्सी'को बारेमा जानकारी दिन यो सामाग्री तयार पारेका छौँ ।

Crypto


के हो क्रिप्टो करेन्सी ?

'क्रिप्टोकरेन्सी' एक भर्चुअल मुद्रा हो । अनलाइनबाट पैसा जस्तै संकेत हुने भर्चुअल पैसा नै क्रिप्टो करेन्सी हो । यसको भौतिक स्वरूप भने देख्न सकिँदैन । क्रिप्टो र करेन्सी दुई अक्षर मिलेर बनेको यो शब्दमा क्रिप्टो भनेको सेक्रट र करेन्सी भनेको रुपैयाँ हो । हाल क्रिप्टोकरेन्सीको बिटक्वाइन, इथेरेम, टिथर, एक्सआरपी, बिटक्वाइन क्यासलगायतका सैयौँ 'क्रिप्टोकरेन्सी'हरू प्रचलनमा छन् ।

कतिपय देशमा 'क्रिप्टोकरेन्सी' अवैध भनेर प्रतिबन्धित छ । अमेरिका, क्यानडा तथा यूरोप जस्ता देशमा भने 'क्रिप्टोकरेन्सी' लगानी तथा सामान किनबेचसमेत हुने गरेको छ । छिमेकी मुलुक भारतमासमेत 'क्रिप्टोकरेन्सी'मा लगानी खुला गरिएको छ । नेपालमा भने हालसम्म यस मुद्रामा लगानी अवैध मानिएको छ ।

'क्रिप्टोकरेन्सी'को इतिहास

'क्रिप्टोकरेन्सी'को इतिहास आजभन्दा १२ वर्ष पहिले भएको देखिन्छ । जापानी नागरिक सातोसी नाकामोतोले सन् २००९ मा अर्का एक कम्प्युटर प्रोग्रामरलाई १० बिटिसी क्वाइन पठाएर यसको औपचारिक सुरुवात गरेको इतिहास छ ।

कसरी काम गर्छ ?

'क्रिप्टोकरेन्सी'ले कसरी काम गर्छ भन्ने बुझ्नको लागि यसको केही काम गर्ने तरिका र यसमा प्रयोग हुने शब्दावलीको बारेमा जानकारी राख्नुपर्छ । यसका केही शब्दावली र यसको कार्यको बारेमा केही जानकारी तल दिइएको छ जसले तपाईंलाई सजिलै यसबारे बुझ्न मद्दत गर्छ । 

'क्रिप्टोकरेन्सी'

'क्रिप्टोकरेन्सी' अर्थात भर्चुअल मुद्रा दुई करोड १० लाख 'क्रिप्टोकरेन्सी' माइनिङ्ग गर्न मिल्छ । अर्थात 'क्रिप्टोकरेन्सी' कति माइनिङ्ग हुन्छ भन्ने पहिले नै फिक्स छ । 'क्रिप्टोकरेन्सी'को भ्यालु फिक्स्ड भएरसमेत यसको लोकप्रियता झनै चुलिएको हो । 

पियर टु पियर नेटवर्क

पियर टु पियर अर्थात पर्सन टु पर्सन नेटवर्कलाई छोटकरीमा पियर टु पियर नेटवर्क भनिएको हो । विश्वका हजारौ कम्प्युटर नेटवर्क जोइन भएको हुन्छ । यसमा हजारौँ कम्प्युटर नेटवर्कको प्रयोग हुन्छ । यसले काम गर्ने कम्प्युटर सिस्टमलाई ब्लकचेन भनिन्छ ।

ब्लकचेन

ब्लकचेन अर्थात ब्लक र चेन दुई शब्द मिलेर बनेको शब्द हो अर्थात 'क्रिप्टोकरेन्सी'मा भएको ट्रान्जेक्सन ब्लक-ब्लकमा हुने गर्छ । जस्तो एउटा ब्लकमा ट्रान्जेक्सन भएपछि अर्को ब्लकमा पुरोनो ब्लकमा भएको ट्रान्जेक्सनसहित नयाँ ब्लक सुरु हन्छ । 'क्रिप्टोकरेन्सी'को सबै कारोबार एक आपसमा जोडिएको हुन्छ । यो एउटा कम्प्युटरमा मात्र होइन विश्वको हजारौं कम्प्युटरमा सबै ट्रान्पेरसीसहित रहेको हुन्छ । ब्लकचेनमा संयुक्त रूपमा एउटा चेनमा बसेर ब्लक बनाउने र त्यसलाई माइनिङ गर्ने सबैले संयुक्तरूपमा भेरिफाइड गर्ने काम गर्नुपर्ने हुन्छ । जब चेनमा भएका सबै कम्प्युटरहरूले कुनै ब्लकलाई भेरिफाई गर्छन्, अनि मात्रै त्यो ब्लक ब्लकचेनमा थपिन पुग्छ । कुनै एक व्यक्तिले चाहेरमात्र यसको सिस्टम तलमाथि हुदैँन । कुनै व्यक्तिले दोस्रो व्यक्तिलाई दिएको बिटक्वाइन पुरानो कारोबारसमेत हेरेर दोस्रो व्यक्तिको खातामा केवल केही सेकेन्डमा पुग्ने गर्छ ।

माइनर

माइनर भन्नाले 'क्रिप्टोकरेन्सी'को हिसाब मिलाउने मानिस बुझाउँछ। जस्तो ब्लकचेनमा भएको कारोबारलाई व्यवस्थापन गर्नेलाई माइनर भनिन्छ । विश्वमा हजारौं प्रयोगकर्ताले यसको ट्रान्जेक्सन गरेको हुन्छन् र यसलाई हिसाब मिलाएर राख्न माइनरले गर्छ । माइनर गरेबापत यसमा केही बोनस प्राप्त हुने हन्छ । वास्तवमा माइनरले पाउने नयाँ बिटक्वाइन त्यो तथ्यांक राखिदिए एवम् प्रमाणित गरिदिए बापतको उपहार हो ।

माइनिङ

माइनिङ्गले कारोबारलाई भ्यालिड गर्ने काम गर्छ । माइनिङ्ग लागि विशेष प्रकारको कम्प्युटर र सफ्टवेयर प्रयोग गरेर गरिन्छ । यसको माइनिङ्ग गरेबापत माइनरको लागि सोही करेन्सीमा केही रिवार्ड दिइन्छ । माइनिङको लागि अत्यधिक शक्तिशाली कम्प्युटर तथा विद्युत्‌को प्रयोग हुनेगर्छ ।

क्रिप्टोग्राफी

मानौ तपाईंले 'क्रिप्टोकरेन्सी'मा केही पैसा लगानी गर्नुभयो र यसमा त संसारका हजारौं माइनर सबैले तपाईंसँग कति क्रप्टोकरेन्सी छ भन्ने कुरा थाहा होला भन्ने लाग्न सक्छ । तर क्रिप्टोग्राफीले यसको समाधान गर्छ । अर्थात तपाईंको 'क्रिप्टोकरेन्सी' सबै कोडमा हुने गर्छ र अन्यले तपाईंकोसँग कति 'क्रिप्टोकरेन्सी' छ भन्ने कुरा थाहा पाउन सक्दैनन् । यो नै 'क्रिप्टोकरेन्सी'को सबैभन्दा लोकप्रिय बनाउने सिस्टम हो । तपाईंको पैसा दोस्रोको हातमा किन भन्ने उद्देश्यले सुरुवात भएको 'क्रिप्टोकरेन्सी'को क्रिप्टोग्राफी अत्यन्त सुरक्षित प्रक्रिया हो ।

किन तलमाथि हुन्छ 'क्रिप्टोकरेन्सी'को रेट?

'क्रिप्टोकरेन्सी'को कति माइनिङ हुने भन्ने पहिले नै तय छ । यसले गर्दा कुनै बेला यसको रेट तलमाथि हुनु स्वाभाविक हो । केही समयअघि टेस्लाका मालिक एलन मस्कले टेस्लाको गाडी किन्दा 'क्रिप्टोकरेन्सी'मा तिर्न सकिने भनेर घोषणा गर्दा बिटक्वाइनको मूल्य बढेको थियो । पछि मस्कले 'क्रिप्टोकरेन्सी' वातावरणमैत्री नभएको भन्दै 'क्रिप्टोकरेन्सी'मा भुक्तानी नलिने घोषणा गरेपछि यसको भाउ घटेको थियो ।

कतिको सुरक्षित छ?

'क्रिप्टोकरेन्सी' डिसेन्ट्रललाइज मुद्रा हो अर्थात यसमा कसैको नियन्त्रण रहदैन । कुनैपनि निकायको नियन्त्रण नहुँदा यो भर्चअल मुद्रा असुरक्षित छ भन्ने लाग्न सक्छ तर यसको सिस्टमेटिक प्रोसेस बुझ्नुभएमा भने तपाईंलाई असुरक्षित लाग्दैन । 'क्रिप्टोकरेन्सी'लाई सुरक्षित बनाउने मुख्य ब्लकचेन, सिस्टम पियर टु पियर, क्रिप्टोग्राफी लगायतको कुराले यसको सुरक्षा दर्साउँछ । यसलाई कुनै व्यक्ति वा समूहले चाहादैंमा क्षति पुर्‍याउन सक्दैन ।

वातावरणीय चुनौती

यस प्रविधिमा धेरै कम्प्युटर जोडिएका हुन्छन्। ती प्रत्येक कम्प्युटर बिटक्वाइन माइनर हुन् जसले नयाँ बिटक्वाइन बनाउन सहयोग गर्ने मात्रै होइन, बिटक्वाइनको प्रत्येक कारोबारलाई प्रमाणित गर्ने र तथ्याङ्क राख्ने गर्छन् । यसले गर्दा यसमा धेरै सुपर कम्प्युटर तथा उर्जाको खपत हुन जान्छ ।

बिटक्वाइनले कति ऊर्जा खपत गर्छ भन्ने स्पष्ट छैन। तर बिटक्वाइनको प्रविधि एकदमै ऊर्जा खर्चालु भएको कुरामा दुई मत छैन। केम्ब्रिज विश्वविद्यालयमा गरिएको एक अध्ययनले बिटक्वाइनले वार्षिक ४० देखि ४ सय ४५ टेरावाट ऊर्जा खपत गर्ने अनुमान गरेको छ ।

'क्रिप्टोकरेन्सी'ले प्रयोग गर्ने ब्लकचेन प्रविधिका लागि ठूलो कम्प्युटर शक्ति आवश्यक पर्छ  यसमा अत्यधिक ऊर्जाको खपत हुने गर्छ ।

विश्व नै डिजिटल मुद्रातर्फ

विश्वमा 'क्रिप्टोकरेन्सी'को लोकप्रियतासँगै कतिपय देशहरू डिजिटल मुद्रा निश्कासनको तयारीमा रहेका छन । भारत, चीन, जापानलगायतका मुलुकहरू आफ्नै करेन्सी निकाल्ने तयारीमा रहेको छन् । कतिले 'क्रिप्टोकरेन्सी' र कुनै देशको केन्द्रीय बैंकले जारी गर्ने डिजिटल करेन्सी एउटै हुन् भन्ने लाग्न सक्छ, तर यी दुवै फरक फरक करेन्सी हुन ।

केन्द्रीय बैंकको नियमनमा उसैले जारी गर्ने अभौतिक मुद्राहरू हुन् । यस्ता मुद्राहरू वास्तवमा केन्द्रीय बैंकले हाल जारी गरिरहेका भौतिक मुद्राकै अभौतिक रूप हुन् । 'क्रिप्टोकरेन्सी' विकेन्द्रित लेजर, जसलाई ब्लकचेनले बाधेको हुन्छ ।  ब्लकचेनको माध्यमबाट जोसुकै व्यक्तिले माइन गर्न सक्छ । तर केन्द्रीय बैंकले जारी गर्ने मुद्रा भने सोही बैंकले मात्र माइनिङ गर्छ । खासगरी 'क्रिप्टोकरेन्सी'को बढ्दो लोकप्रियताका कारण मौद्रिक प्रणाली नै राज्यको नियन्त्रणबाहिर जान सक्ने चुनौती देखिएपछि संसारभरिका केन्द्रीय बैंकहरू डिजिटल मुद्राको अध्ययन र प्रयोगमा जुटेका हुन् ।

नेपालको विषय

झन्डै १२ वर्षअघि सुरु भएको 'क्रिप्टोकरेन्सी' मूल्य आजको दिनमा १ बिटक्वाइनको करिब ७७ लाख पुगेको छ । मानौ आजभन्दा १२ वर्षअघि तपाईंले १० रूपैयाँमा १ बिटक्वाइन किन्नुभएको थियो भने आज ७७ लाख रूपैयाँ हुन्थ्यो । नेपाल राष्ट्र बैंकले 'क्रिप्टोकरेन्सी'लाई अवैध घोषणा गर्दै यसको लगानी तथा कारोबार गर्नेलाई कारबाही गर्ने गरी गत भदौ २४ गते सूचना निकालेको थियो । नेपालमा कुनै पनि 'क्रिप्टोकरेन्सी' माइनिङ तथा त्यसको कारोबारमा संलग्नलाई कडा कारबाही गर्ने सूचना निकालेको थियो । केही महिना अगाडिबाट ५ सयसम्म अन्तराष्ट्रिय भुक्तानी सुरु गरेको राष्ट्र बैंकले 'क्रिप्टोकरेन्सी'को वैधतामा निक्कै समय कुर्नुपर्ने देखिन्छ ।  

नेपालले चिन्न नसकेको सुन

'क्रिप्टोकरेन्सी' नेपालले चिन्न नसकेको सुन भन्दा फरक नपर्ला । किनभने गत भदौ २४ मा नेपालराष्ट्र बैंकले नेपालमा 'क्रिप्टोकरेन्सी' अवैध कारोबार हुँदै आएको भन्दै यसमा लाग्ने र माइनिङमा संलग्न हुनेलाई कडा कारबाही गर्ने पत्र निकाल्यो । राष्ट्र बैंकको पत्रमा यसबाट सर्वसाधारण ठगिन गएको भन्दै निकालिएको पत्रले 'क्रिप्टोकरेन्सी'मा नेपालबाट लगानी अवैध रहेको र यसमा लगानी गैरकानुनी भनेर सूचनाले 'क्रिप्टोकरेन्सी'मा लगानी गर्ने भनेर बसेका धेरै निराश भए ।

पूर्व अर्थमन्त्री युवराज खतिवडाले क्रिप्टो करेन्सीको विश्‍वभर बढ्दो कारोबार र नेपालको तयारीका सवालमा चासो देखाएपछि उनको कार्यकालमा यसबारेमा विशेष चासो देखिएको थियो । उनी सरकारबाट हटेसँगै पुन: यो मुद्दा पनि सेलायो । छिमेकी देश भारतले समेत केही समयअघिदेखि 'क्रिप्टोकरेन्सी'को कारोवार खुला गरेको थियो । 

COMMENTS

Name

Health,2,Ncell,1,News in Media,8,NTC,1,Politics_king,2,Rabilamichhane,1,Religion,3,Smart Phone,1,Social media,3,Sports,1,Sports_shop,1,Story,1,Technology,5,Tips,1,कथाहरू,6,
ltr
item
kd's Blog Nepal: नेपालले चिन्‍न नसकेको क्रिप्टोकरेन्सी के हो ?
नेपालले चिन्‍न नसकेको क्रिप्टोकरेन्सी के हो ?
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgReTFsKlNb7FVh1uL6yw0dBWWUikVPHJir6obmYBKKZabn4EG1TUaY3hHEqMPl3dooM7ZmliUkF7Afa7hWMHaW9JcJjCwcTcfBn3efaG-NAgt-fBLWzVp5ZtbMUJlacOya7lh58aNZRwDbM4q9rl8lBhaSwVRfG5pepyM2tAHqboAMYn_ZqQ6wU_6P5BFD/w640-h382/crypto2_LRc70a8Ila.jpg
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgReTFsKlNb7FVh1uL6yw0dBWWUikVPHJir6obmYBKKZabn4EG1TUaY3hHEqMPl3dooM7ZmliUkF7Afa7hWMHaW9JcJjCwcTcfBn3efaG-NAgt-fBLWzVp5ZtbMUJlacOya7lh58aNZRwDbM4q9rl8lBhaSwVRfG5pepyM2tAHqboAMYn_ZqQ6wU_6P5BFD/s72-w640-c-h382/crypto2_LRc70a8Ila.jpg
kd's Blog Nepal
https://www.kdhital.com.np/2021/10/crypto.html
https://www.kdhital.com.np/
https://www.kdhital.com.np/
https://www.kdhital.com.np/2021/10/crypto.html
true
824349394480882367
UTF-8
Loaded All Posts Not found any posts VIEW ALL Readmore Reply Cancel reply Delete By Home PAGES POSTS View All RECOMMENDED FOR YOU LABEL ARCHIVE SEARCH ALL POSTS Not found any post match with your request Back Home Sunday Monday Tuesday Wednesday Thursday Friday Saturday Sun Mon Tue Wed Thu Fri Sat January February March April May June July August September October November December Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec just now 1 minute ago $$1$$ minutes ago 1 hour ago $$1$$ hours ago Yesterday $$1$$ days ago $$1$$ weeks ago more than 5 weeks ago Followers Follow THIS PREMIUM CONTENT IS LOCKED STEP 1: Share to a social network STEP 2: Click the link on your social network Copy All Code Select All Code All codes were copied to your clipboard Can not copy the codes / texts, please press [CTRL]+[C] (or CMD+C with Mac) to copy Table of Content